Η Αγκινάρα αποτελεί ένα σπουδαίο λαχανικό εποχής, που θα μπορούσε να είναι γαϊδουράγκαθο και κατάγεται από την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Είναι ένα από τα τρόφιμα με τις λεγόμενες πικρές ουσίες που προφυλάσσουν την υγεία μας. Οι πιο γνωστές ποικιλίες στην Ελλάδα είναι του Άργους (μεγάλη με κλειστά φύλλα που είναι η συνηθέστερη) και η Ιώδης, με ελαφρώς ιώδεις ανταύγειες, που δεν έχει αγκάθια και είναι μικρότερη. Σπανιότερες είναι η Πολίτικη και η Ωοειδής.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Αρχαίες ιστορικές αναφορές για την αγκινάρα, έχουμε από τον Αθήναιο (2ος-3ος αι. π.Χ., σοφιστής που περιγράφει και τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων ελλήνων) που ονοματίζει το βρώσιμο καρπό της ως «κινάρα», όπως ονομάζεται βοτανολογικά έως και σήμερα. Επίσης από τον Πτολεμαίο Γ΄ τον Ευεργέτη (279-222 π.Χ.  Μακεδόνας βασιλιάς της Αιγύπτου) που έγραψε ότι φύτρωνε στη Μακεδονία και ήταν τροφή των στρατιωτών, από τον Θεόφραστο, το Γαληνό κ.λπ.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Αντιοξειδωτική.

Έχει σημαντικότατα αντιοξειδωτικά, και σε ικανή ποσότητα, ισχυροποίησης του οργανισμού μας, ιδιαίτερα στα σαρκώδη φύλλα της. Ξεχωρίζουν τα φλαβονοειδή της, η κυναρίνη, η ρουτίνη και η φλαβονολιγνάνη σιλυμαρίνη. Έχει ακόμη καροτενοειδή και κυρίως λουτεΐνη. Επίσης δραστικότατη είναι η περιεκτικότητά της σε φυτικές ίνες και μάλιστα σε μια φρουκτάνη (πρεβιοτικό), την ινουλίνη.

Θεραπευτική.

Η πικρή κυναρίνη, σύμφωνα και με πρόσφατες σχετικά έρευνες, μπορεί να μειώσει τη χοληστερόλη κατά 20%, τα τριγλυκερίδια κατά 15% και να δημιουργήσει συνθήκες απόπτωσης (θανάτου) σε καρκινικά κύτταρα, όπως του προστάτη, του μαστού και της λευχαιμίας (Phytomedicine 2008).

Το έτερο φλαβονοειδές, η ρουτίνη, φημίζεται για την προστασία στα καρδιαγγειακά από θρομβώσεις (μειώνει την οξείδωση των LDL και εμποδίζει τη συνάθροιση των αιμοπεταλίων), βοηθά τη διούρηση και τη σωστή λειτουργία των νεφρών, εξουδετερώνει τους όξινους παράγοντες και προφυλάσσει την υγεία των ματιών. Αυτή η τελευταία δράση σε συνδυασμό με τη λουτεΐνη που περιέχει, δημιουργεί ουσιαστικά πλέγμα προστασίας της υγείας των οφθαλμών. Η σιλυμαρίνη δρα ως φαρμακευτική ουσία που προστατεύει την ομαλή λειτουργία του ήπατος.

Η ινουλίνη η οποία όπως αναφέραμε είναι ένας πολυσακχαρίτης που δεν διασπάται από τα πεπτικά ένζυμα τόσο ώστε να μπορεί να απορροφηθεί, γίνεται πρεβιοτικό, δηλαδή η τροφή των προβιοτικών οργανισμών του εντέρου μας, αναδομώντας μια υγιή εντερική χλωρίδα. Αυτό επιβεβαιώνεται από αρκετές έρευνες και μάλιστα σε μια απο αυτές που έγινε σε 247 πάσχοντες από δυσπεψία και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, δόθηκαν εκχυλίσματα φύλλων αγκινάρας με εντυπωσιακά αποτελέσματα (J. Altern Complement Med. 2004).

Οι πρακτικοί θεραπευτές, εκτός από τις προαναφερθείσες χρήσεις, τη χρησιμοποιούν επίσης στην αμυγδαλίτιδα (κάνοντας γαργάρες 3-4 φορές την ημέρα με αφέψημα κοτσανιών & φύλλων), στη ρευματική και ουρική αρθρίτιδα, σε προβλήματα χολής, σε ίκτερο, σε διάρροιες (2-3 αγκινάρες μαζί με πάπρικα), σε ασθένειες του ήπατος (3 φλιτζάνια αφεψήματος την ημέρα), ακόμη και ως τονωτικό των μαλλιών (μασάζ στις ρίζες των τριχών, με εκχύλισμα αγκιναρόφυλλων σε λίγο ζεστό νερό επί 3 ώρες, χωρίς όμως να βράζει το μίγμα).

Φυσική.

Η χαρακτηριστική τους ιδιότητα εκδηλώνεται κατά το καθάρισμά τους, με μαύρισμα των χεριών. Για να το αποφύγουμε καλό είναι ή να φοράμε γάντια ή να τρίψουμε τα χέρια μας με λεμόνι. Με λεμόνι όμως τρίβουμε και τις ίδιες για να μην οξειδωθούν. Έχει επίσης στυπτικές, τονωτικές και γαλακταγωγές ιδιότητες (δηλαδή κατεβάζει περισσότερο γάλα στις θηλάζουσες). Στο θηλασμό όμως θέλει προσοχή γιατί η κυναρίνη περνάει στο γάλα της μητέρας και μπορεί να προκαλέσει στο μωρό γαστρεντερικά προβλήματα.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ.

Στη Κρήτη ένας καλός μεζές είναι η κατανάλωσή της, ωμής με λεμόνι και λίγο αλάτι, ακόμα και της βάσης των φύλλων της. Μαγειρεμένη μπορούμε να τη βρούμε σε πολλές νόστιμες συνταγές στους οδηγούς μαγειρικής. Συστήνουμε επίσης τη μερική αντικατάσταση της πατάτας σε φαγητά (ακόμα και σε μουσακά), καθώς έχει την ίδια περίπου υφή, μεγαλύτερη νοστιμιά, λιγότερες θερμίδες και ινουλίνη (μη απορροφήσιμο υδατάνθρακα) αντί για άμυλο.

(Διασκευασμένο απόσπασμα από το βιβλίο μας «ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ»)

ΤΣΙΛΙΜΙΓΚΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
Διαιτολόγος-Συγγραφέας Διαιτολογικών Βιβλίων